Dzisiaj 185 rocznica urodzin Lwa Tołstoja wielkiego rosyjskiego artysty. "Nie ma nic gorszego nad udawanie dobroci. Udawanie dobroci odstręcza bardziej niż otwarte zło."

Jeden z największych pisarzy w historii. Nauczyciel, moralista i filozof w jednym. Ktoś, kto w autentyczności dzieł i umiejętności wgłębienia się w zakamarki ludzkiej psychiki był niemal niedościgniony. Wobec jego kontrowersyjnych utworów nie sposób przejść obojętnie.

9 września 1828 - 20 listopada 1910

Lew Tołstoj – bo o nim mowa, to pisarz niezwykły. Ta wyjątkowość rosyjskiego pisarza bierze się z tego jak i co pisał. A na papier przelewał własne myśli i własne doświadczenia.Jego bohaterowi byli jak wyjęci z prawdziwego świata. A co więcej, zupełnie bez maski. Obnażeni i zdemaskowani. Ale za to właśnie ludzie pokochali Tołstoja.

Szlachcic z urodzenia, chłop z wyboru

Choć Tołstoj wywodził się z szlachty, to z własnego wyboru zaczął żyć w sposób charakterystyczny dla chłopów. Skąd ta zmiana? Decyzja o skromny życiu na wsi była wypadkową tego wszystkiego, czego Tołstoj doświadczył i o czym potem napisał.

Sierota w wielkim świecie

A życie Tołstoja, jak życie wielu artystów – nie było usłane różami. Młody Tołstoj miał trudne dzieciństwo – szybko został sierotą. Kiedy miał 2 lata, zmarła mu matka, ojciec 5 lat później. Być może dlatego nie poradził sobie potem na uniwersytecie.

Młodość była zresztą dla niego pasmem porażek. A może inaczej – zaznał gorzkiego smaku życia. Przenosiny do Petersburga w poszukiwaniu miejskich wygód i atrakcji zakończyły się dla niego rozczarowaniem. Spełnienia nie doznał też, służąc w wojsku podczas wojny na Kaukazie. Opowiadania sewastopolskie – to dzieło pokazujące, jak dalece inne od wcześniejszych wyobrażeń było to, to z czym zetknął się na wojnie. Już wtedy pisarz demaskował hipokryzję i próżność tych, których spotykał.

Co ciekawe, Tołstoj zaczął pisać jeszcze kiedy służył w armii – wydał wtedy autobiograficzną trylogię. Sprzedała się znakomicie. Jednak dopiero pod jej trzecią częścią widniało nazwisko autora. Wcześniejsze, ze względu na niepewność przyjęcia przez czytelników, były anonimowe.

Konserwatysta

Tołstoj czuł się wyalienowany w Petersburgu. Nie zgadzał się z liberalnymi reformami i z uwłaszczeniem chłopów. Krytykował te dążenia za ignorancję i ślepe podążanie za złymi wzorcami z zachodu. Był konserwatystą, którego poglądy społeczno-polityczne były sprzeczne z tym, co prezentowała rosyjska inteligencja.

Tołstoj to przeciwnik materialistycznego społeczeństwa.Pisał o tym w Kozakach. Przelał na papier to, co miał okazję zaobserwować podczas podróży po Europie. Ubolewał nad losem prostych ludzi, których umysły są zatrute przez postępowość.

Nauczyciel i ojciec

Mało kto wie, że Tołstoj pracował również jako nauczyciel dla dzieci. Propagował wśród tradycyjne zasady moralne. W owym czasie poślubił również Sonię Bers. Co godne odnotowania, w ciągu 15 lat urodziła mu 13 dzieci!

W 1873 roku Tołstoj napisał Anne Kareninę – książkę, w której opisuje autentyczną historię zdrady sąsiada przez żonę, jej pełne rozpaczy życie i ostatecznie samobójstwo.

W latach siedemdziesiątych XIX wieku Tołstoj napisał swoje najsłynniejsze dzieło zatytułowane Wojna i Pokój. Książka, która doczekał się ekranizacji, w wielu sferach była krytykowana. Być może dlatego, że Tołstoj od podszewki pokazał w niej życie wszystkich warstw społecznych. Bez kurtuazji i bardzo bezpośrednio przedstawił ich przywary i prawdziwe oblicze.Tołstoj z każdym rokiem przechodził w stronę czegoś, co niektórzy mogą określić fanatyzmem religijnym. Po drodze przeżył próbę samobójczą. Stracił przyjaciół, a niektóre jego dzieła były na tyle kontrowersyjne, że dotykała je cenzura. Szukając sensu życie zwrócił się ku religii. Inny pisarz rosyjski – Turgieniew – stwierdził nawet, że Tołstoj "zaszył się wśród Biblii i Ewangelii"

Moralista jakich mało

Ci, którzy mają swoich wrogów i wzbudzają kontrowersje, często mają też jednak swoich naśladowców. Tak było z Tołstojem. Rygor zasad moralnych, które dotyczyły nawet wstrzemięźliwości przed współżyciem w małżeństwie, przysporzył Tołstojowi problemów z żoną. Ale te same zasady, niebanalne i nietuzinkowe, dały mu również wielu fanów, także zagranicą.

„Anarchizm religijny”, jaki prezentował, nie spotkał się z ciepłym przyjęciem nawet w kręgach Kościoła Prawosławnego.  Artysta nie rzucał jednak słów na wiatr, tylko sam żył według wyznawanych przez siebie zasad.

Pod koniec życia zrezygnował z dóbr materialnych, przywdział strój chłopa i samodzielnie uprawiał ziemię. Jednym z jego credo było bycie niezależnym.Gdyby nie sprzeciw żony, Tołstoj wyrzekłby się również praw autorskich i pozbył rodzinnego majątku.

Ten wyjątkowy artysta, która swym dziełami na stałe zapisał się w historii literatury,nie potrafił znaleźć spełniania w życiu. Krytyk patriotyzmu i wojny jako takiej nie doczekał pierwszej wojny światowej. Zmarł w 1910 roku, w wieku osiemdziesięciu dwóch lat. Przed śmiercią zostawił rodzinie kartkę z napisem:
"Porzuca ziemskie życie, by dopełnić swych dni w pokoju i samotności"

Ja osobiście przeczytałam  "Anne Kareninę" oraz "Wojnę i pokój"  i chyba mogę tylko Tołstojowi podziękować za te dzieła i chwile o nim pomyśleć. XIX-wieczne dzieła to zupełnie inny świat, to co pisane jest teraz nie może w żaden sposób zrekompensować dzieł Tołstoja, Dostojewskiego, Czechowa czy Puszkina. To coś więcej niż tylko książki, to spojrzenie na inne życie inna epoka inne zwyczaje inne zachowania po prostu inne czasy. Brnąc przez tą literaturę można odnieść wrażenie, że Tołstoj był nie tylko doskonałym pisarzem ale również znawcą ludzkiej psychiki, opisuje takie zachowania, które nie były typowe dla epoki, potrafi nakreślić sytuację polityczną Rosji i innych krajów ze swojego punktu widzenia, jego osądy stały się wyznacznikiem dla naszych czasów. Żył w kontrowersyjny sposób, można oceniać go źle ze względu na styl życia ale w tym przypadku byłaby to zwykła ignorancja, nie znając jego dorobku twórczego. Dla mnie on na zawsze zostanie wielkim pisarzem, takim który trafia do mnie i nie wyobrażam sobie nie przeczytać tak wielkich i znanych na całym świecie dzieł.

Cytaty Lwa Tołstoja:

"Prawdziwa siła człowieka tkwi nie w uniesieniach, lecz w niewzruszonym spokoju."
"Można być mądrym nie przeczytawszy ani jednej książki; wierząc zaś we wszystko, co jest napisane w książkach, nie można nie być głupcem."
"Czas się nie śpieszy - to my nie nadążamy."
"Czas jest poza nami i przed nami, przy nas go nie ma."
"Człowiek dumny wszystkie siły umysłu skupia na tym, żeby utwierdzić się w przekonaniu, że jest lepszy od innych. To nie może być prawdą. I dlatego im dumniejszy człowiek, tym więcej w nim kłamstwa".
"Nie ma nic gorszego nad udawanie dobroci. Udawanie dobroci odstręcza bardziej niż otwarte zło."
"Nie bój się rozumu krytykującego twe błędy; ten sam rozum wskaże ci prostą drogę do ich naprawienia."
"Często najmądrzejszą odpowiedzią jest milczenie."
"Żeby coś robić, trzeba mieć nadzieję, że się to zrobi."
"...Wkrótce wyrośniemy także z wojen, które są w gruncie rzeczy pojedynkami narodów... gwałt rodzi tylko nowe gwałty ze strony człowieka, na którym został popełniony; Miłość natomiast rodzi miłość..."
"Tak jak w naszym obecnym życiu miewamy tysiące snów, tak też nasze obecne życie jest jedynie jednym z wielu tysięcy takich istnień, do którego przychodzimy z innego, bardziej rzeczywistego życia i następnie wracamy po śmierci. Nasze życie jest jedynie jednym ze snów tego bardziej rzeczywistego życia i tak już jest nieskończenie aż do ostatniego, najprawdziwszego życia - życia Boga."