17 listopada 2013

Noblistka Doris Lessing nie żyje

Brytyjska laureatka literackiej Nagrody Nobla, Doris Lessing, zmarła w wieku 94 lat. Jak powiedział jej wydawca, Harper Collins, pisarka odeszła w spokoju w swoim domu w Londynie dzisiaj w godzinach rannych.

„Była jednym z wielkich pisarzy naszych czasów” – powiedział Charlie Redmayne, prezes wydawnictwa Harper Collins na Wielką Brytanię. „Była fascynującą gawędziarką z zawziętym intelektem i przyjaznym sercem, która nie bała się walczyć o to, w co wierzyła”.
Urodzona w 1919 roku w Kermanszahu w zachodnim Iranie Lessing wychowywała się w Rodezji w południowej Afryce, gdzie jej ojciec kupił w połowie lat 20. ubiegłego wieku farmę i tysiąc akrów buszu. Zanim w 1949 przeniosła się do Wielkiej Brytanii i rozpoczęła karierę literacką, pracowała jako niania, telefonistka, dwukrotnie wyszła za mąż, urodziła dwójkę dzieci i rozwiodła się.
Debiutancka powieść Lessing, „Trawa śpiewa”, ukazała się w 1950 roku. Przełom przyniósł jednak dopiero wydany w 1962 roku na poły autobiograficzny „Złoty notes”, wnikliwa panorama Zachodu połowy XX wieku, naznaczonego wojną, rozdartego między mieszczańskim „wolnym” modelem życia, między kapitalizmem a socjalizmem. Ze względu na wymowę tego i kilku innych utworów Lessing stała się żywym symbolem marksizmu, feminizmu, antykolonializmu i sprzeciwu wobec apartheidu. Nie ze wszystkich epizodów związanych ze swoją działalnością ideologiczną była jednak dumna. W 2010 roku przyznała w rozmowie z dziennikarzem BBC, że w młodości przez krótki okres służyła rosyjskim komunistom za tzw. „pożytecznego idiotę”. „Nie mogę zrozumieć, dlaczego byłam taka naiwna” – mówiła.
W swej wieloletniej karierze, podczas której napisała ponad 50 powieści, Lessing wyróżniona została niezliczoną liczbą odznaczeń i nagród literackich, z czego to najważniejsze, medal noblowski, otrzymała w 2007 roku w wieku 88 lat, co uczyniło ją najstarszą w historii laureatką Akademii Szwedzkiej w dziedzinie literatury i trzecią najstarszą spośród nagrodzonych Noblem we wszystkich dziedzinach. Kiedy ogłoszono wyniki, Lessing była na zakupach w sklepie spożywczym. Wysiadłszy z taksówki, niosła torby z żywnością, gdy na progu swego domu zastała dziennikarzy i kamery. „O Chryste!” – powiedziała wtedy reporterom. „Zdobyłam wszystkie nagrody w Europie, co do jednego tego cholerstwa”. Później żartowała: „Mam 88 lat, a przecież nie mogą dać Nobla komuś, kto nie żyje. Sądzę więc, że prawdopodobnie pomyśleli, iż lepiej dać mi go teraz, zanim jeszcze wykituję”.
Ostatnią powieścią Lessing była wydana w 2008 roku „Alfred i Emily”, osobisty rozrachunek z przeszłością i próba zrozumienia własnych korzeni. W wywiadzie udzielonym wówczas magazynowi „Time” autorka wyznała, że przechodzi na literacką emeryturę: „Nie mam już siły, aby pisać. Kiedyś miałam tak dużo energii, że nie wiedziałam, co z nią zrobić, ale teraz po prostu uszła ze mnie”. Po przebytym udarze mózgu ostatnie lata pisarka spędziła głównie w swoim domu w Londynie.