Dzisiaj 150 rocznica śmierci Nathaniela Hawthorne'a "Dobrzy ludzie zawsze siebie nisko cenią."

Nathaniel Hawthorne

4 lipca 1804 - 19 maja 1864

Nathaniel Hawthorne (ur. 4 lipca 1804 w Salem, zm. 19 maja 1864 w Plymouth) − pisarz romantyczny, powszechnie uważany za największego i najbardziej wpływowego twórcę literatury amerykańskiej XIX wieku. Zanurzona w mroku i grozie, mocno religijna twórczość Hawthorne'a ogniskowała się wokół problematyki grzechu pierworodnego, tudzież losów bohaterów uwikłanych w rozpaczliwe konflikty winy i odkupienia. Niektórzy badacze mówią wręcz o "obsesji grzechu" u autora Szkarłatnej litery. Sam Hawthorne tłumaczył swoje pisarstwo, a zwłaszcza obecne w niej zainteresowanie dylematami moralnymi, potrzebą zadośćuczynienia miastu Salem i poniesienia odpowiedzialności za zło wyrządzone przez purytańską społeczność, która końcem XVI wieku była sprawcą słynnego "procesu czarownic". Nathaniel Hawthorne wraz z Edgarem Allanem Poem do dziś stawiany jest w poczet znawców mrocznych stron ludzkiej psychiki we wczesnej literaturze amerykańskiej. Przyszedł na świat 4 lipca 1804 w Salem, Massachusetts, gdzie obecnie znajduje się muzeum poświęcone pisarzowi. Jego pradziadek, John Hawthorne, brał udział w słynnym procesie czarownic z Salem w XVII wieku, co stało się chlubą rodu Hawthorne'ów. Ten na pozór odległy fakt, odcisnął piętno na przyszłym pisarzu (Nathaniel przez długi czas wierzył, że z tego powodu na jego rodzinie ciąży klątwa) – nie mniejsze niż atmosfera życia w purytańskiej społeczności Nowej Anglii, w której się wychowywał i którą bezlitośnie demaskował w swojej późniejszej twórczości literackiej. Romantyk tłumaczył swoją twórczość, a zwłaszcza obecne w niej zainteresowanie dylematami moralnymi, potrzebą zadośćuczynienia miastu Salem i poniesienia odpowiedzialności za zło wyrządzone przez pradziada. Twórczość Nathaniela Hawthorne'a zwykło zaliczać się do epoki romantyzmu; do takiej klasyfikacji nakłania badaczy apoteoza wolności i indywidualizmu, bunt przeciw konwenansom społecznym oraz politycznym, obecne w dziełach autora Szkarłatnej litery. Centralnym motywem tej twórczości jest natomiast problem moralności; winy i odkupienia, upadku i ocalenia człowieka, pogłębiony przez konfrontację odmiennych temperamentów ludzkich, ideologii oraz kultur. Ta cecha pisarstwa Hawthorne'a czyni z niego prekursora nowoczesnej powieści psychologicznej spod znaku Henry'ego Jamesa. James wielokrotnie zresztą odnosił się w późniejszym czasie do twórczości romantyka; napisano również kilka monografii porównawczych między Hawthornem a Jamesem, np. Citizens of Somewhere Else Dana McCalla. Nathaniel Hawthorne zadebiutował opublikowaną anonimowo i własnym sumptem powieścią Fanshawe (1828), opowiadającą o jego studenckich latach na Bowdoin College. Sławę przyniosły mu jednak opowiadania zebrane w książce Twice-Told Tales (1837), a zwłaszcza głośna alegoryczna powieść Szkarłatna litera (1850). Następne powieści jak np. Dom o siedmiu szczytach czy The Blithedale Romance tylko potwierdziły wysoką rangę autora i utrzymały jego międzynarodową popularność. Hawthorne zasłynął wówczas jako autor wnikliwych powieści psychologicznych o wydźwięku moralizatorskim, w których potępiał purytańską surowość zasad, wnikał w duchowość jednostek odrzuconych przez społeczeństwo, zacierał podział na wzorce i antywzorce w analizie dylematów moralnych. Taki charakter dojrzałej twórczości Hawthorne'a wynikał z autopsji; z jego dorastania w Massachusetts. W powieściach takich jak: Rappaccini's Daughter (1844) czy Young Goodman Brown (1835) opisywał ideologiczne starcia między purytańską społecznością, a anarchistycznie i hedonistycznie nastawionymi jednostkami. Wówczas to pisarz zaczął coraz częściej odwoływać się do swoich fascynacji transcendentalizmem spod znaku Ralph Waldo Emersona i Henry'ego Davida Thoreau. Niemal wszystkie dzieła Hawthorne'a z tego okresu osadzone zostały w kolonialnej historii Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza w rodzinnej pisarzowi Nowej Anglii z XVII wieku. Wyjątek stanowią biblijne i mitologiczne baśnie dla dzieci zebrane w tomach: A Wonder-Book for Girls and Boys (1852) i Tanglewood Tales (1853), uznawane za arcydzieła światowej literatury dziecięcej.

Nazywana pierwsza wielką amerykańską powieścią psychologiczną. Opowiada historię cudzołożnicy, która w purytańskiej Nowej Anglii w XVII wieku zostaje skazana na noszenie znaku hańby: szkarłatnej litery A.
Pozostałe osoby tego dramatu to zrodzona z nieślubnego związku córeczka Pearl oraz dwaj mężczyźni: zdradzony stary mąż i tajemniczy kochanek.
Autor z niezwykła przenikliwością ukazał w niej dylematy moralne i religijne, ułomność, a zarazem sile ludzkiego ducha. Książka od 150 lat cieszy się nieprzemijającym powodzeniem - tak jak nieprzemijające są gniew i chęć zemsty, grzech i potrzeba jego odkupienia, miłość i nienawiść.

Jedna z najwybitniejszych powieści Hawthorne'a - klasyka amerykańskiego romantyzmu. Utrzymana w konwencji romansu grozy historia najmiętności, wielkich upokorzeń i tragedii oraz drobnych radości, jest jednocześcnie barwną kroniką purytańskich rodów osiadłych w Nowej Anglii

Zawartość zbioru:
1. Eksperyment doktora Heideggera 
2. Wakefield 
3. Czarny welon pastora 
4. Młody gospodarz Brown 
5. Całopalenie ziemskie 
6. Pogrzeb Rogera Malvina 
7. Kolej niebiańska 
8. Siedmioro wagabundów 
9. Wielka skalna twarz 
10. Diabeł w rękopisie